Haaruitval

Wat is haaruitval?
Haaruitval en kaalheid zijn veel voorkomende problemen. Er zijn verschillende vormen en oorzaken van haarverlies. De meest voorkomende vormen zullen in deze on-line folder worden besproken.

Hoe groeit het haar?
Haren worden aangemaakt in de haarzakjes (haarfollikels). Het aantal haarfollikels op de hoofdhuid ligt rond de 100.000. Dit is voor elk individu anders en genetisch bepaald. Zo hebben bijvoorbeeld blonde mensen meer haarzakjes op de hoofdhuid dan mensen met rossige of zwarte haren.

In de haargroei zijn verschillende fasen te onderscheiden:    de groeifase (anagene fase)de overgangsfase (catagene fase) de rustfase (telogene fase)De groeifase van het hoofdhaar duurt gemiddeld 3 jaar. Bij vrouwen duurt de groeifase van elke hoofdhaar langer dan bij mannen. In de loop van het laatste groei-jaar neemt de celdeling langzaam af en wordt de basis van de haar steeds dunner.

Dan breekt de overgangsfase aan waarin de groei volledig stopt en de haar minder stevig in het haarzakje verankerd zit.In de rustfase die daarop volgt zal de haar uitvallen. Na enkele maanden komt het haarzakje weer tot ontwikkeling en wordt een nieuwe haar geproduceerd. In de loop van het leven neemt het aantal haarzakjes (en dus de dikte van de haardos) af. Dit is deels afhankelijk van hormonale factoren.

Soorten haaruitval

Alopecia androgenetica
Alopecia androgenetica, of kaalheid volgens mannelijk patroon, is een zeer veel voorkomende vorm van permanente haaruitval. Het is bij mannen volstrekt normaal en bij vrouwen slechts zelden een aanwijzing voor een onderliggend ziekteproces.
Bij mannen met aanleg voor alopecia androgenetica begint de haaruitval op enig moment na de puberteit. Kenmerkend is het (heel geleidelijk) haarverlies boven op de kruin en bij de slapen dat zich langzaam uitbreidt. De haren aan weerszijden van het hoofd en op het achterhoofd vallen niet uit. Dit komt door een erfelijke gevoeligheid van de haren voor dihydrotestosteron (DHT), een van de mannelijke hormonen. Vooral haren op de kruin blijken bij veel mannen extra gevoelig voor dit hormoon. Bij deze haren veroorzaakt DHT een verkorte anagene groeifase van het haar zodat de haarimplant dunner lijkt (er zijn tenslotte veel haarfollikels in de telogene ‘uitval’ fase) en uiteindelijk verschrompeling van de haarwortels. Op dat moment is nieuwe haargroei niet meer mogelijk.
Bij vrouwen komt haaruitval volgens het vrouwlijk patroon (HVP) in de menopauze veel voor. Deze aandoening lijkt op alopecia androgenetica omdat de haaruitval zich vooral concentreerd op de kruin. Ook bij vrouwen is de mate van haaruitval vaak erfelijk bepaald. Wanneer bij jonge vrouwen alopecia androgenetica-achtige klachten ontstaan zal de arts in veel gevallen aanleiding zien om nader endocrinologisch (hormonaal) te laten verrichten.

Alopecia areata
Bij Alopecia areata is er sprake van pleksgewijze haaruitval. Meestal is deze haaruitval gelocaliseerd op het behaarde hoofd, maar in principe kan het elk behaard deel van de huid aantasten, zoals de baardstreek, de schaamstreek en de wenkbrauwen. Bij 5-10% van de patienten valt al het hoofdhaar uit. Dit wordt een alopecia areata totalis genoemd. Bij 1-2% is er zelfs sprake van een uitval van alle lichaamsbeharing: dit heet alopecia areata universalis.
Alopecia areata is vrijwel zeker een auto-immuunaandoening. Hierbij herkent het lichaam de haren ten onrechte als niet bij het lichaam horend en stoot ze af. Onder de microscoop kan rond de haarzakjes in de huid inderdaad een ontstekingsreactie worden aangetoond.
Alopecia areata kent een grillig beloop dat bij elke patient weer anders is. Bij verreweg de meeste mensen met alopecia areata valt het haar plotseling pleksgewijs uit en komt de haargroei binnen 2 jaar vanzelf terug.

Telogeen defluvium
Wanneer ongebruikelijk veel haren tegelijk in de telogene fase (rustfase) terecht komen vallen veel haren uit. Dit is meestal diffuus over de hoofdhuid verspreid. De patient merkt dat er relatief veel haar uitvalt: haar op het kussen, in het afvoerputje van de douche etc. Soms is deze vorm van haaruitval zo hevig dat de schedelhuid goed zichtbaar wordt door de overgebleven haren heen.
Deze ‘synchronisatie’ van de haargroeifasen die leidt tot het telogeen defluvium is meestal terug te voeren op een stressvolle gebeurtenis die 2 tot 4 maanden voor het begin van de haaruitval plaatsvond. Dit kan bijvoorbeeld zwangerschap zijn, maar ook een koortsende ziekte of momenten van ernstige psychische stress. Meestal herstelt de haargroei zich weer binnen een jaar. Dit herstel is helaas niet altijd volledig. Tot dusver is er geen behandeling bekend die het herstel kan bespoedigen.

Haaruitval door geneesmiddelen
Het gebruik van geneesmiddelen kan ook leiden tot haaruitval. De haaruitval treedt diffuus over het behaarde hoofd op. Bekend is natuurlijk de extreme haaruitval die kan optreden na het gebruik van bepaalde vormen van chemotherapie. Maar ook andere geneesmiddelen kunnen haaruitval veroorzaken. Van veel medicijnen is wel eens gerapporteerd dat zij bij individuele patiënten mogelijk haaruitval hebben veroorzaakt. Enkele geneesmiddelengroepen die met enige regelmaat problemen met haaruitval veroorzaken staan hieronder genoemd:

Zeer vaak
* cytostatica (chemotherapie)

Regelmatig
* anticoagulantia (‘bloedverdunners’)
* retinoïden (isotretinoïne, acitretine, gebruikt in de dermatologie)
* lithium (psychiatrie)

Soms
* antimalaria medicijnen
* bèta-blokkers (cardiologie)
* ACE-remmers (cardiologie)

Haaruitval met verlittekening van de hoofdhuid
Bij verlittekening van de huid verdwijnen de haarzakjes en kan op die plek van de huid geen haar meer groeien, ook niet na eventuele genezing van de oorspronkelijke aandoening. Haaruitval met verlittekening (cicatriciële alopecie) kan worden onderverdeeld in 5 groepen. Deze groepen worden hieronder vermeld met uit elke groep enkele voorbeelden van belangrijke oorzaken.

Erfelijke aandoeningen

Infecties
* bacteriën (bv. syfilis)
* schimmels
* protozoën (bv. leishmania)

Kanker
* basaalcelcarcinoom
* plaveiselcelcarcinoom
* lymfomen

Fysische oorzaken
* bestraling
* verbranding

Ontstekingen van de huid
* lupus erythematosus
* lichen planus
* sarcoïdose
* mucinosis follicularis
* pseudopalade van Brocq
* frontale fibroserende alopecie
* amyloïdose
* folliculitis decalvans
etc.

Haaruitval door interne aandoeningen

Verschillende interne ziekten kunnen leiden tot haaruitval. Een belangrijk voorbeeld is problematiek met de schildklier. Dit kan leiden tot een diffuse haaruitval en gedeeltelijke uitval van de haren van de wenkbrauwen (bij een te traag werkende schildklier). Ook bepaalde aandoeningen waarbij te weinig voedingselementen uit het spijsverteringskanaal worden opgenomen (de malabsorptie syndromen) zoals gluten-enteropathie kunnen leiden tot haaruitval.

Haaruitval door roken
In de medische literatuur wordt melding gemaakt van een groter risico op haaruitval en kaalheid bij rokers dan bij niet-rokers. Dit wordt verklaard uit een verminderde doorbloeding van de huid bij mensen die roken. Hierdoor kan minder zuurstof en voeding de haarwortels bereiken, waardoor de kwaliteit van het haar achteruit gaat en zelfs gedeeltelijk kan uitvallen.

Trichotillomanie
Deze vorm van haarverlies is het gevolg van herhaaldelijk trekken aan de haren door de patiënt zelf. Vaak gebeurt dit onbewust. Niet zelden betreft het het draaien van de haren rond de vingers. Een vrij scherp begrensde kale of spaarzaam behaarde plek is het gevolg. Soms wordt trichotillomanie gezien in het kader van een psychiatrische stoornis. Het stoppen van het manipuleren van de haren leidt meestal tot een volledig herstel van de haargroei.

Tractie-alopecie
Bij tractie-alopecie (‘haaruitval door trekken’) ontstaat bij bepaalde kapsels waarbij een continue tractie aan de haren plaatsvindt. Strak gevlochten vlechten (bv. bij rastakapsels), bepaalde strak opgebonden paardestaarten en frequent toepassen van een krullenset kunnen leiden tot tractie-alopecie. Wanneer de tractie herhaaldelijk en zeer langdurig bestaat kan het haarverlies permanent blijken.

Loose anagen hair syndrome
Deze vorm van dunner worden van het haar wordt vooral bij jonge kinderen (vooral meisjes) gezien.

Waar kan ik naar toe met haaruitval?
Met haaruitvalproblemen kunt u terecht bij alle Nederlandse dermatologen. Een aantal dermatologen heeft zich extra gespecialiseerd in problemen omtrent haaruitval. Soms zijn zij aan speciale klinieken verbonden.

Oplossing van Mediceuticals